Bạn muốn tìm hiểu cách chơi cờ vua nhưng chưa biết bắt đầu từ đâu? Quên đi những hướng dẫn phức tạp đi. Trong bài viết này, Tôm Đú Tool sẽ chỉ cho bạn những điều cốt lõi nhất, từ vai trò của từng quân cờ đến các quy tắc cơ bản để bạn có thể bắt đầu một ván cờ ngay lập tức.
Vai trò và cách di chuyển của từng quân cờ vua
Điều đầu tiên và quan trọng nhất trong cách chơi cờ vua cơ bản là hiểu rõ “binh lính” của mình. Mỗi quân cờ có một nhiệm vụ và cách đi riêng. Nắm được điều này là bạn đã đi được 50% chặng đường rồi.
Quân tốt
Quân Tốt là lực lượng đông đảo nhất trên bàn cờ với 8 quân, nhưng cũng là quân yếu nhất khi đứng một mình. Tuy vậy, bạn đừng bao giờ coi thường chúng. Giới chuyên môn thường ví Tốt là “linh hồn” của ván cờ, bởi vì cấu trúc Tốt có thể quyết định toàn bộ cục diện trận đấu.
Về cách đi, ở nước đi đầu tiên từ vị trí ban đầu, Tốt có quyền lựa chọn tiến một hoặc hai ô về phía trước. Sau nước khai màn đó, nó chỉ có thể tiến từng ô một trong mỗi lượt đi.
Điểm đặc biệt và thường gây nhầm lẫn cho người mới là cách Tốt ăn quân. Nó đi thẳng nhưng lại ăn chéo. Một quân Tốt chỉ có thể bắt quân của đối phương đang đứng ở hai ô chéo ngay phía trước nó, chứ không thể ăn quân đang cản đường đi thẳng của mình.
Quân Tốt còn sở hữu một luật rất thú vị là “phong cấp”. Khi một quân Tốt của bạn kiên trì tiến được đến hàng ngang cuối cùng trên phần sân của đối thủ, nó sẽ được thăng chức. Bạn có thể lựa chọn biến nó thành Hậu, Xe, Mã, hoặc Tượng. Đa số người chơi sẽ chọn phong cấp thành Hậu vì đây là quân cờ mạnh nhất.
Quân xe
Quân Xe có thể được xem như một cỗ pháo hạng nặng trên bàn cờ. Xe di chuyển theo đường thẳng, ngang hoặc dọc, với số lượng ô không giới hạn, miễn là đường đi của nó không bị cản bởi bất kỳ quân cờ nào khác. Nó ăn quân đối phương bằng cách di chuyển đến đúng ô mà quân đó đang đứng.
Quân mã
Đây chính là quân cờ “dị” và khó lường nhất. Cách di chuyển của Mã không giống bất kỳ quân nào khác, nó đi theo hình chữ L. Bạn có thể hình dung nó đi hai ô theo hàng ngang rồi một ô theo hàng dọc, hoặc ngược lại, đi hai ô theo hàng dọc rồi một ô theo hàng ngang.
Ưu điểm lớn nhất và độc nhất của Mã là khả năng “nhảy” qua đầu các quân cờ khác, bao gồm cả quân nhà và quân địch. Khả năng này biến nó thành một vũ khí tấn công bất ngờ, có thể tạo ra những mối đe dọa từ những vị trí không ai ngờ tới.
Quân tượng
Quân Tượng là một quân cờ tấn công tầm xa rất linh hoạt. Nó chỉ di chuyển theo đường chéo, không giới hạn số ô. Mỗi bên bắt đầu với hai quân Tượng, một quân hoạt động trên các ô màu trắng và một quân trên các ô màu đen. Chúng sẽ mãi mãi ở trên màu ô của mình trong suốt ván cờ và ăn bất kỳ quân nào trên đường chéo mà nó đi qua.
Quân hậu
Nếu phải chọn ra “trùm cuối” trên bàn cờ, đó chắc chắn là quân Hậu. Đây là quân cờ mạnh nhất, sở hữu sức mạnh tổng hợp của cả Xe và Tượng. Hậu có thể di chuyển theo mọi hướng – ngang, dọc, chéo – với số ô không giới hạn. Sức cơ động khủng khiếp này khiến nó trở thành mối đe dọa thường trực. Vì vậy, mất Hậu sớm thường là dấu hiệu của một thất bại sắp tới.
Quân vua
Trớ trêu thay, Vua lại là quân cờ quan trọng nhất nhưng cũng là một trong những quân yếu nhất. Toàn bộ ván cờ thực chất là một cuộc chiến xoay quanh việc bảo vệ Vua của mình và tấn công Vua của đối thủ. Vua chỉ có thể di chuyển từng ô một trong mỗi lượt đi, nhưng có thể đi theo bất kỳ hướng nào.
Mục tiêu của bạn không phải là ăn hết quân địch, mà là đặt Vua của họ vào thế “Chiếu bí”. Ngoài ra, Vua còn có một nước đi đặc biệt gọi là “nhập thành”, một động tác phòng thủ quan trọng giúp đưa Vua vào vị trí an toàn hơn sau một bức tường Tốt.
Những nguyên tắc cơ bản trong cách chơi cờ vua
Biết cách đi quân rồi, giờ là lúc tìm hiểu vài quy tắc nền tảng của ván cờ.
Quân trắng đi trước
Đây là một luật bất biến trong cờ vua. Bên cầm quân Trắng luôn là người thực hiện nước đi đầu tiên. Điều này mang lại cho họ một lợi thế khởi đầu nhỏ để triển khai thế trận.
Cách di chuyển và quy tắc ăn quân
Quy tắc ăn quân khá trực quan. Hầu hết các quân cờ, ngoại trừ Tốt, sẽ ăn quân đối phương bằng cách di chuyển đến đúng vị trí mà quân đó đang chiếm giữ. Khi đó, quân của đối phương sẽ bị loại khỏi bàn cờ. Một nguyên tắc bạn cần nhớ là không thể di chuyển quân của mình vào một ô vuông đã có một quân khác cùng màu đang đứng.
Cách xếp các quân cờ lên bàn cờ vua
Việc thiết lập bàn cờ đúng cách là bước đầu tiên để bắt đầu một ván đấu. Thay vì nhớ một cách máy móc, bạn hãy làm theo một quy trình logic.
Hãy bắt đầu từ hai góc của hàng ngang đầu tiên, đây là vị trí của hai quân Xe. Di chuyển vào trong, ngay cạnh hai quân Xe là nơi bạn đặt hai quân Mã. Tiếp tục di chuyển vào trung tâm, hai quân Tượng sẽ đứng cạnh hai quân Mã.
Bây giờ bạn còn lại hai ô trống ở giữa cho Vua và Hậu. Có một mẹo đơn giản để không bao giờ nhầm lẫn: “Hậu về đúng màu của mình”. Điều này có nghĩa là Hậu trắng sẽ đứng trên ô màu trắng, và Hậu đen sẽ đứng trên ô màu đen. Quân Vua sẽ chiếm vị trí cuối cùng còn lại.
Cuối cùng, bạn chỉ cần xếp toàn bộ 8 quân Tốt lên hàng ngang thứ hai, tạo thành một bức tường che chắn cho các quân cờ quan trọng phía sau.
Hướng dẫn cách chơi cờ vua chi tiết cho người tập chơi
Giờ chúng ta sẽ ráp nối mọi thứ lại với nhau để bạn có cái nhìn tổng quan về một ván cờ thực sự diễn ra như thế nào.
Luật chơi cờ vua
Mục tiêu cuối cùng của bạn là Chiếu bí Vua đối phương. Khi Vua của một bên bị quân cờ đối phương tấn công trực tiếp, tình huống đó được gọi là Chiếu (Check). Bên bị chiếu bắt buộc phải thực hiện một nước đi để hóa giải mối đe dọa này ngay lập tức. Có ba cách để thoát khỏi thế bị chiếu: di chuyển Vua sang một ô an toàn, dùng một quân cờ khác để cản đường tấn công, hoặc ăn chính quân cờ đang chiếu Vua.
Nếu Vua bị chiếu nhưng không thể thực hiện bất kỳ cách nào trong ba cách trên để thoát thân, đó chính là Chiếu bí (Checkmate). Ván cờ ngay lập tức kết thúc và bên thực hiện được nước Chiếu bí là người chiến thắng.
Ngoài ra còn có một kịch bản kết thúc khác là Hòa cờ (Stalemate). Tình huống này xảy ra khi đến lượt một bên đi nhưng họ không có bất kỳ nước đi hợp lệ nào, trong khi Vua của họ lại không hề bị chiếu. Thì ván cờ này sẽ kết thúc với kết quả là hòa nhau.
Cách chơi cờ vua
Một ván cờ thường được chia làm ba giai đoạn chính, mỗi giai đoạn có mục tiêu riêng.
Giai đoạn đầu tiên là Khai cuộc, bao gồm khoảng 10-15 nước đi đầu tiên. Mục tiêu của giai đoạn này không phải là ăn quân mà là đưa các quân cờ của bạn ra khỏi vị trí xuất phát, kiểm soát khu vực trung tâm bàn cờ và đưa Vua vào vị trí an toàn thông qua việc nhập thành.
Tiếp theo là Trung cuộc, đây là giai đoạn giao tranh ác liệt nhất. Các quân cờ đã vào vị trí, và hai bên bắt đầu thực hiện các kế hoạch tấn công, phòng thủ và trao đổi quân. Đây là lúc các ý đồ chiến thuật được thể hiện rõ nhất.
Cuối cùng là Tàn cuộc, khi bàn cờ chỉ còn lại ít quân. Ở giai đoạn này, giá trị của mỗi nước đi đều tăng lên đáng kể. Ngay cả một quân Tốt cũng có thể trở thành yếu tố quyết định chiến thắng. Việc tính toán chính xác là chìa khóa ở giai đoạn cuối này.
Những chiến thuật cơ bản cần biết để chiến thắng trong cờ vua
Biết luật là một chuyện, thắng lại là chuyện khác. Để nâng cao trình độ, bạn cần nắm vững vài nguyên tắc chiến thuật cốt lõi.
Kiểm soát vùng trung tâm
Hãy tưởng tượng bàn cờ là một chiến trường, và bốn ô vuông ở chính giữa (d4, e4, d5, e5) là ngọn đồi chiến lược. Quân cờ nào chiếm được trung tâm sẽ có tầm hoạt động vượt trội, có thể dễ dàng di chuyển và gây ảnh hưởng lên khắp bàn cờ. Do đó, trong khai cuộc, hãy luôn ưu tiên dùng Tốt và các quân nhẹ như Mã, Tượng để giành quyền kiểm soát khu vực quan trọng này.
Hiểu giá trị của từng quân cờ
Để đưa ra quyết định trao đổi quân một cách khôn ngoan, bạn cần hiểu giá trị tương đối của chúng. Người chơi thường dùng một thang điểm để tham khảo: Tốt là 1 điểm, Mã và Tượng là 3 điểm, Xe là 5 điểm, và Hậu là 9 điểm.
Tuy nhiên, đây chỉ là kim chỉ nam. Giá trị thực sự của một quân cờ còn phụ thuộc vào vị trí và vai trò của nó trong thế trận. Một quân Mã đứng ở trung tâm có thể hữu dụng hơn một quân Xe bị kẹt ở góc. Nhưng nguyên tắc chung là đừng bao giờ đổi một quân giá trị cao lấy một quân giá trị thấp hơn nếu bạn không nhận lại được một lợi thế rõ ràng về vị trí hoặc chiến thuật.
Tuân thủ nguyên tắc cờ vua cơ bản
Có những lời khuyên đã được đúc kết qua hàng thế kỷ mà bạn nên tuân theo. Hãy ưu tiên phát triển các quân nhẹ như Mã và Tượng ra trận trước khi di chuyển Hậu và Xe. Cố gắng đừng đi một quân cờ quá nhiều lần trong khai cuộc, thay vào đó hãy dành thời gian để huy động toàn bộ lực lượng. An toàn của Vua là trên hết, vì vậy hãy nhập thành sớm nhất có thể. Và quan trọng nhất, hãy tập thói quen suy nghĩ trước mỗi nước đi: đối thủ muốn gì và họ sẽ làm gì tiếp theo?
Cờ vua ra đời như thế nào?
Cờ vua không phải tự nhiên mà có, nó là kết quả của một hành trình lịch sử lâu dài. Nguồn gốc của nó được cho là bắt nguồn từ một trò chơi ở Ấn Độ vào khoảng thế kỷ thứ 6 có tên là “Chaturanga”. Cái tên này mang ý nghĩa “bốn chi”, tượng trưng cho bốn binh chủng của quân đội thời đó: bộ binh (Tốt), kỵ binh (Mã), tượng binh (Tượng), và chiến xa (Xe).
Từ Ấn Độ, trò chơi này lan rộng sang Ba Tư và được gọi là “Shatranj”. Sau đó, nó theo chân các thương nhân và nhà chinh phục Ả Rập để đến với châu Âu. Tại đây, cờ vua dần được cải tiến và hoàn thiện. Một trong những thay đổi lớn nhất là việc biến quân Hậu từ một quân cờ yếu, chỉ đi được một ô chéo, trở thành quân cờ mạnh nhất như chúng ta biết ngày nay.
Đến khoảng thế kỷ 15, luật chơi cờ vua đã gần như được chuẩn hóa. Nó không chỉ là một trò chơi giải trí mà đã trở thành “môn thể thao của các vị vua”, một bài kiểm tra đỉnh cao về trí tuệ, chiến lược và sự kiên nhẫn.
Cách chơi cờ vua không phải là điều gì đó quá cao siêu. Nó là một hành trình, bắt đầu bằng việc hiểu những quy tắc cơ bản và dần dần khám phá chiều sâu chiến thuật vô tận của nó. Đừng ngại thất bại. Mỗi ván thua là một bài học. Cứ chơi, cứ thử nghiệm, và quan trọng nhất là hãy tận hưởng quá trình tư duy đó. Tôm Đú Tool chúc bạn có những giờ phút thú vị trên 64 ô cờ!
